فضائل و برکات سوره انشراح

آشنایی اجمالی با سوره انشراح

شرح به معنی گشودن و باز کردن است. شرح صدر معنایش باز شدن و گستردگی سینه به نور الهی و آرامش و نیروئی معنوی از جانب خداست که مؤمنان را تقویت می کند.

شرح صدر یافتن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این سوره، کنایه از اعطای قدرت تحمل الهی به آن حضرت است به طوری که ظرفیت پذیرش وحی را داشته باشد و بتواند آنچه را که به او وحی می شود به مردم ابلاغ کند و ناملایماتی را که در راه تبلیغ دین می بیند، تحمل کند.

این سوره نیز مانند سوره قبل، برخی از نعمت های ویژه ای را که خداوند به رسول گرامیش (صلی الله علیه و آله و سلم) عطا فرموده، بر می شمرد.
 

ترجمه سوره چنین است

آیا ما سینه ات را برایت نگشودیم؟ و بار گرانت را از (دوش) تو برنداشتیم؟ - همان و (باری) که (گویی) پشت تو را می شکست - و آیا نام و آوازه ات را بلند نکردیم؟

پس (بدان که) یقیناً با هر دشواری، آسانی است. البته با هر دشواری آسانی است. پس هرگاه از کار مهمی فراغت یافتی به مهم دیگری بپرداز، و (با این تلاش رضایت خدا را طلب کن و) با اشتیاق پروردگارت روی آور.

بار کمرشکنی که پشت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را می شکست، همان وظیفه رسالت بود که کفار و مشرکین سخت در مقابل آن ایستادگی می کردند. آنان با وارد ساختن انواع اتهامات به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و آزار آن حضرت و مسلمانان، سعی در منحرف ساختن آن بزرگوار از رسالت الهی خویش و نیز پراکنده کردن مسلمانان از اطراف ایشان داشتند. اما به لطف پروردگار و با شرح صدری که خداوند به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عطا فرموده بود، تحمل این دشواری ها بر آن حضرت آسان می گردید.

سوره شرح به یک سنت بسیار مهم الهی اشاره دارد و آن اینست که با هر سختی، آسانی است.

آری با تحمل سختی ها، آسانی ها رخ می نماید و عمر دشواری ها کوتاه است. اگر در طریق حق، دشواری برای انسان پیش آید، باید بداند که آن سختی گذراست و به زودی جای خود را به آسانی می دهد. پس باید با نشاط و تلاش، دشواری را پذیرا باشد تا آسانی و آسایش برسد.
 

شأن نزول و محتوای سوره انشراح

معروف است که این سوره بعد از سوره والضحی نازل شده و محتوای آن نیز همین مطلب را تایید می کند چرا که در این سوره باز قسمتی از مواهب الهی بر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله شمرده شده است در واقع سه نوع موهبت بزرگ در سوره والضحی آمده بود و سه موهبت بزرگ درسوره الم نشرح آمده است مواهب گذشته بعضی مادی و بعضی معنوی بود اما مواهب سه گانه این سوره همه جنبه معنوی دارد و عمدتا این سوره بر سه محور دورمی زند. 

یکی بیان همین نعمتهای سه گانه و دیگر بشارت به پیامبر از نظر برطرف شدن مشکلات دعوت او در آینده و دیگر توجه به خداوند یگانه و تحریص وترغیب به عبادت و نیایش. 

و به همین دلیل در روایات این دوبه منزله یک سوره شمرده شده است و لذا در قرائت نماز برای این که یک سوره کامل خوانده شود هر دو را با هم می خوانند. 
 

نامگذاری

بدین مناسبت که خداوند متعال «إنشراح» و سعه‌ی صدر و ظرفیّت والا در سختی‌های نهضت، به ‌پیامبر(صلی اله علیه و آله) عطا فرموده و در آیه‌ی نخستین این سوره‌ی مبارکه از آن یاد فرموده بدین اسم «إنشراح» نامگذاری شده است.

نام دیگر آن «اَلَم نشرح» می‌باشد که در آغاز سوره آمده است.

همچنین نام دیگر آن را «شرح» گفته‌اند.
 

فضائل و خواص

از حضرت رسول اکرم(صلی اله علیه و آله) مروی است که می‌فرماید: هر کس این سوره را بخواند پاداش کسی را دارد که محمّد(صلی اله علیه و آله) را محزون و غمگین دیده و غم و اندوه او را برطرف نموده است.[١]

و همان‌گونه که در سوره‌ی «وَالشَّمس» گفتیم خواندن سوره‌های «وَالشَّمس»، «وَاللَّیل»، «وَالضُّحی» و «اَلَم نَشْرَحْ» (به ‌شرحی که گذشت) فضیلت بسیار دارد.[٢]

و در خواص آن آمده است: هنگام درد سینه این سوره‌ی مبارکه را بخوانند و بنویسند و همراه بیمار بگذارند و نیز در ناراحتی قلبی بر او بخوانند که باعث تسکین و آرامش می‌گردد.[٣]

و امام ششم(علیه السلام) می‌فرماید: هرگاه کسی سوره‌ی «اَلَم نَشْرَحْ» را در وقت معامله و خرید و فروش بخواند کسب او برکت‌دار می‌شود.[٤]

و اگر کسی به ‌مدّت یک هفته این سوره‌ی مبارکه را در تعقیب هر نماز قرائت کند کارهای دشوار بر او آسان می‌گردد.[٥]

و همچنین جهت رفع دلتنگی و افسردگی در مکارم آمده است، اگر سوره‌ی مبارکه را هر روز دو مرتبه یکی در بامداد و یکی در شب به مدّت هفده روز تلاوت کنند به یاری حق آن دلتنگی برطرف خواهد شد.[٦]

و در کتاب «تحفه» آورده است کسی که دچار بواسیر باشد و این سوره‌ی مبارکه را زیاد تلاوت کند به ‌یاری خدا نتیجه‌ی نیکو می‌گیرد و کراراً به‌ تجربه رسیده است.[٧]

دیگر از خواص آن، کسی که دچار سنگ مثانه باشد بر خواندن این سوره‌ی مبارکه مداومت نماید و به‌ یاری حق دفع می‌گردد.[٨]

همچنین، کسی که حصر البول داشته و ادرار او به سختی دفع می‌شود این سوره‌ی مبارکه را در ظرفی (با زعفران یا غیره) بنویسند و با آب بشویند و بیمار با اعتقاد آن را بیاشامد به یاری خدا باعث بهبودی می‌گردد.[٩]

و ما برخی از فضائل این سوره‌ی مبارکه را در ضمن فضائل سوره‌ی «وَالشَّمس» متذکّر شدیم.[١٠]

پی‌نوشت‌
[١]. مصباح ص ٤٥١، خواص‌الآیات ص ١٥٦.
[٢]. ثواب‌الاعمال ص ١١١.
[٣]. تفسیر برهان.
[٤]. خواص‌الآیات ص ١٥٦.
[٥]. خواص‌الآیات ص ١٥٧.
[٦]. مکارم‌الاخلاق ص ٣٧٨، بحار ج ٩٥ ص ١٣٦.
[٧]. تحفه‌ی رضویه ص ٥٧.
[٨]. مهناج ص ٤٤٠.
[٩]. تفسیر برهان.
[١٠]. ثواب الاعمال ص 277


منبع: سایت نشر معارف اسلامی مسجد هدایت